1. Meint Veningastraat 123: Hotel Faber
Dit hotel is sinds 1901 eigendom van de familie Faber en heeft een lange voorgeschiedenis. In 1726 werd hier, aan het Winschoterdiep, logement het 'Posthuis en Rechthuis' opgericht. De postkoets stopte er voor de deur, het was een opstapplaats voor trekschuiten en een soort rechtbank. Veroordeelden werden opgesloten in het 'Rozendal', de gevangeniscellen in de bijbehorende schuur. De kastelein van het logement was tevens cipier van deze cellen, en de galg stond enkele meters verderop, op de oude Hoogezandster begraafplaats. Ook vergaderde de gemeenteraad in het logement. In 1910 bouwde Faber een schouwburgzaal annex concertzaal waar vele beroemde artiesten optraden, in 1912 aangevuld met een bioscoop. In Faber waren feesten, autoshows, danslessen (vele huwelijken zijn hier ontstaan) en bijeenkomsten van allerlei verenigingen.
2. Meint Veningastraat 117: Oude Post- en Telegraafkantoor
Dit in 1898 gebouwde 'Post- en Telegraafkantoor' is ontworpen door architect C.H. Peters. Deze architect ontwierp voornamelijk postkantoren, maar bijvoorbeeld ook het ministerie van Justitie in Den Haag en het voormalige natuurmuseum in Groningen. Het gebouw in Hoogezand is een van een 'tweeling': het postkantoor in Sappemeer is namelijk hetzelfde.
3. Meint Veningastraat 115: Hooites, Beukema en Doktershuis
Dit latere rijksmonument is in 1857 gebouwd door de Hoogezandse ondernemer en politicus Ipe Annes Hooites (1812-1891). Na zijn dood werd het pand nog bewoond door zijn kleinzoon Frederik Faber Beukema, die de grondlegger is geweest van de hier schuin tegenover staande kartonfabriek. Vanaf het begin van de 20e eeuw doet de woning vooral dienst als doktershuis.
Iets verderop, aan de Meint Veningastraat 103, vind je één van de oudste panden in de straat. Dit pand is gebouwd rond 1780 als koopmanswoning met een aansluitend pakhuis. De laaddeur is nog steeds te vinden in de achtergevel. Het pand heeft circa veertig jaar deze functie gehad. In 1901 is het gebouw bij opbod verkocht aan Van Delden, een ondernemersfamilie die al ruim een eeuw in Hoogezand werkt.
4. Meint Veningastraat 75: Borg Vredenburg
In de loop van de 17e en 18e eeuw zijn er in Hoogezand en Sappemeer door rijke lieden uit de stad Groningen een aantal veenborgen gesticht. De grootste was Borg Vredenburg, het buitenverblijf van Gerhard ten Berge (1620-1682), destijds burgemeester van Groningen. Om de borg lag een gracht. Via een brede oprijlaan omzoomd door bomen bereikte je de borg. Uiteindelijk heeft de laatste borgheer Eisso Metelerkamp het pand op afbraak verkocht en werd op deze plek een boerderij gebouwd.
5. Meint Veningastraat 69: Villa Greta
Tot 2012 stond op deze plek Villa Greta. De erfgenamen van de villa waren vertrokken naar het buitenland, hierdoor werd het huis verwaarloosd en in de tuin stond het gras huizenhoog. Uiteindelijk was het onbewoonbaar. In de jaren voordat het afbrandde in 2012 stond dit pand bekend als het Spookhuis.
6. Meint Veningastraat 59: Herberg De Gouden Koe
Deze voormalige herberg 'De Gouden Koe' is waarschijnlijk één van de oudste panden die aan dit deel van de Meint Veningastraat staan. Later heeft hier textielwinkel Bontekoe gezeten. Ernaast aan de rechterkant zat koperslagerij De Haan (inzet).
7. Meint Veningastraat 47: Vroegere onderwijzerswoning
Dit pand is de oude onderwijzerswoning (1912) van de (afgebroken) School met de Bijbel. Hoofd van de school was meester Mulder, hier links op de foto.
8. Meint Veningastraat 27: Ons Huis
Rond 1880 geeft fabrikant Koert Mulder opdracht voor de bouw van dit pand. In 1899 werd de sociaal-culturele vereniging Ons Huis opgericht. Deze vereniging, die tot doel had de werkende volksklasse via cursussen en cultuur te verheffen, heeft er vervolgens een aantal jaren gebruik van gemaakt. Later deed het pand dienst als bankgebouw en als kantoor van een woningbouwvereniging.
9. Meint Veningastraat 19: Buitenverblijf Zomerzorg
Op deze plek werd in 1786 in opdracht van Ambtman Scato Gockinga buitenverblijf 'Zomerzorg' gebouwd. Na Gockinga werd het pand bewoond door Wiardus Hora Siccama, griffier van het Vierdegerecht en notaris in Hoogezand. Later waren het belastingkantoor en jongerencentrum De Snikke in het pand gevestigd. In 1981 is het gebouw door brand verwoest.
10. Meint Veningastraat 9: De Concurrent
Voor de bocht waar de Meint Veningastraat overgaat in de Sluiskade zat vroeger het winkelbedrijf ‘De Concurrent’. Het was een meubel-, galanterie (snuisterijen)- en woninginrichtingszaak. Om klanten tegemoet te komen boden ze aan hen op te halen met de auto, zodat hun nieuwe meubels vervoerd konden worden. De Concurrent was een begrip in Hoogezand.
11. Sluiskade 49 en andere: De drukke buurt
Tegenover deze panden bevond zich tot kort na de oorlog een sluis en een hoogholtje (houten loopbrug). Ook vroeger was het hier al een drukke bedoening, als knooppunt in het vaar- en vrachtverkeer. Daarom werd dit gedeelte van Martenshoek ook wel de 'Drukke buurt' genoemd.
12. Sluiskade 55: Café en kerk
Vanouds zat hier een bekend café, Poppens. Later werd dit Café Rubingh. In 1941 werd het overgenomen door de Gereformeerde Gemeente van Sappemeer, voor evangelisatieactiviteiten en om drankmisbruik tegen te gaan. De kerk had het in eerdere jaren namelijk moeilijk met de bevolking van Martenshoek. In de krant van 1911 staat: ‘Op Martenshoek woont ene bevolking die buiten elke aanraking met het Evangelie is opgevoed. Daar woont een ruwe bevolking, in hoofdzaak de arbeiders der fabrieken, scheepswerven en ook bekende scheepsjagers. De toestanden zijn daar zoo diep droevig. Een der oorzaken ligt in het drankgebruik.’
13. Sluiskade 33: Scheepsjagerscafé Berg
Dit is het voormalige scheepsjagerscafé Berg (voorheen Teule). De scheepsjager die met zijn paard langs de kanalen liep verhuurde zich aan schippers om hun schip te trekken. Scheepsjagers stonden bekend als flinke drinkers, en belandden ook regelmatig in een vechtpartij. Terwijl de scheepsjagers in de kroeg zaten werden hun paarden gevoerd. Het café staat links op de foto, alle overige panden hebben in de loop der tijd plaatsgemaakt voor winkels.
14. Sluiskade 31: Rieks Diggel
Hier was vroeger de galanteriezaak van 'Rieks Diggel' gevestigd (op de foto het eerste pand rechts). Rieks Diggel heette eigenlijk Rieks Bodewes. Hij was net als zijn vader meester ijzersmid en nam diens smederij over. Omdat er steeds minder werd verdiend in de smederij, nam Rieks het besluit om er mee te stoppen en in januari 1907 begon hij een winkeltje in porselein, aardewerk en keukenartikelen. Een scherf van aardewerk of porselein heet in het Gronings ‘diggel’ en daarom werd hij in Martenshoek en omgeving al heel snel ‘Rieks Diggel’ genoemd.
15. Sluiskade 13: IJzergieterij De Muinck Keizer
Dit voormalige fabriekscomplex behoorde aanvankelijk tot de ijzergieterij De Muinck Keizer, die al in 1852 door Ewe ten Oever werd opgericht. De Muinck Keizer die in het naastgelegen roodstenen herenhuis woonde produceerde als eerste in Nederland gietstaal. Tussen de beide wereldoorlogen was de bedrijfslocatie in gebruik als kanonnenfabriek. Vanaf de jaren ‘40 tot het faillissement in 1987 was machinefabriek Gorter hier gevestigd.
16 en 17. Sluiskade en Werfkade 13-27
Het oude Winschoterdiep liep tot de demping midden door de bebouwde kom van Hoogezand en Sappemeer. Deze in de 17e eeuw gegraven levensader is voor de ontwikkeling en geschiedenis van de Veenkoloniën van groot belang geweest. Het afgegraven veen kon zo makkelijk via het diep vervoerd worden.
18. Werfkade 24: Directiewoning en kantoor Bodewes
In deze twee witte panden waren de directiewoning en het kantoor van Bodewes Scheepswerven gevestigd. Op het naastgelegen perceel was de scheepshelling van de NV Scheepswerven te vinden, voorheen G & H Bodewes. Daar werden ook schepen te water gelaten.
Foto: Fotobedrijf Piet Boonstra, Groninger Archieven
19. Werfkade 14: Scheepstuigerij en dekkledenfabriek
Deze voormalige scheepstuigerij en dekkledenfabriek NV WECO is nu een Rijksmonument. Het pand is in 1941 in Amsterdamse stijl gebouwd. Directeur was de heer Van der Werff.
20. Werfkade 10: Kantoor scheepswerf Niestern
Dit oude kantoor en woonhuis hoorden bij scheepswerf Niestern. Toen Niestern in 1898 failliet ging nam buurman Bodewes het bedrijf over. Schuin achter dit pand stond in het verleden de afgebrande machinefabriek Fulton.
21. Sluiskade 20: Bakkerij Vegter
Rolletjes van Vegter, wie kent ze niet. Banketfabriek Vegter is al vele generaties op dezelfde plek aan de Sluiskade gevestigd.
De geschiedenis van het bedrijf begon in 1869 toen grondlegger Gerrit Vegter (1844-1901) een bakkerij aan de Sluiskade overnam. De bekende 'Vegters rolletjes' worden traditiegetrouw tijdens de jaarwisseling gegeten.
22. Sluiskade 32: Sluiswachterswoning
Dit was de vroegere sluiswachterswoning. Totdat de sluis na de oorlog niet langer werd gebruikt hebben achtereenvolgens 'verlaatsmeesters of sluismeesters' deze woning bewoond.
23. Sluiskade 46
Ook aan deze kant bevonden zich meerdere winkels, zoals groenteboer Bakker, slijterij Jos Beeres, meubelzaak Pool en drogisterij Leham. In de jaren tachtig van de 20e eeuw stond hiervoor de viskraam van Marius Valk en Froukje Valk-Sesselaar.
24. Meint Veningastraat 16: Zeilmakerij en touwslagerij
Hier was in het verleden de zeilmakerij en touwslagerij van George Bodewes gevestigd. Het woonhuis annex bedrijfspand is een herbouw van een ouder pand in sobere strakke bouwstijl. Geheel links op de foto het pand van Bodewes aan het begin van de 20e eeuw.
25. Meint Veningastraat 24: Bodewes Scheepsbenodigdheden
In dit pand wat nu dienst doet als dierenwinkel was in het verleden de winkel in scheepsbenodigdheden van Bodewes gevestigd. Voor de winkel en langs het Winschoterdiep had Bodewes een collectie scheepsankers liggen.
26. Meint Veningastraat 38 en 46: Buurma en Flebo
Tot in de jaren tachtig van de 20e eeuw werd Martenshoek gemarkeerd door twee fabriekspijpen. De eerste daarvan was meelfabriek HE Buurma. Nu zijn supermarkten Aldi en Jumbo op deze plek gevestigd. Even verderop bevond zich Flebo. Deze chemische fabriek, waar etherische oliën werden bewerkt, was gevestigd bij de ingang van de huidige parkeerplaats van Eska.
27. Meint Veningastraat 90: Bakkerij Meint Veninga
In de Tweede Wereldoorlog woonde bakker Meint Veninga op deze plek aan de toenmalige Brugstraat. Vanuit zijn bakkerij vonden diverse verzetsactiviteiten plaats. Na verraad deden de Duitsers op 5 oktober 1944 een inval waarbij Veninga werd omgebracht. Na de bevrijding is de Brugstraat naar hem vernoemd. De bakkerij werd later voortgezet als Bakkerij Meijer.
28. Meint Veningastraat 114: Kartonfabriek Beukema & Machinefabriek en scheepswerf E.J. Smit
Het westelijk gedeelte van het bedrijfsterrein werd vroeger ingenomen door Machinefabriek annex scheepswerf E.J. Smit. Nadat E.J. Smit in de jaren twintig van de 20e eeuw naar Westerbroek was verhuisd, werd het pand overgenomen door de naastgelegen kartonfabriek Beukema & Co. Tegenwoordig maakt Beukema & Co onderdeel uit van Eska Grapic Board BV.
29. Meint Veningastraat 120: Sorgvliet
Vroeger stond hier 'Huize Sorgvliet'. Van 1898 tot 1927 werd die onder meer bewoond door burgemeester Isaac Antoni van Roijen. De naam Sorgvliet verwijst naar de oude buitenplaats Sorgvliet die daarvoor op deze plek stond en rond 1807 is afgebroken.
30. De Dam
De naam 'Dam' komt van de dam die hier in 1956 is gelegd in het Winschoterdiep, op de plek van de oude Hoogezandsterbrug. Aanvankelijk was de brug een houten til die in 1908 is vervangen door een draaibrug. Bij de bevrijding van Hoogezand op 13 april 1945 is deze brug door de Duitsers opgeblazen. Hierna werd een klapbrug geplaatst die vervolgens door de dam werd vervangen. Dit betekende dat er een einde kwam aan de doorgaande vaarverbinding door de dorpskom. Het nieuwe Winschoterdiep was gereed en de demping van het oude Winschoterdiep kon beginnen.
