Harkstede
,,Het was 11 december 1943. Ik was negentien jaar. Voor het eerst zouden we bij daglicht over Duitsland vliegen. Maar deze keer keerden we niet terug naar onze basis.”
Het was een mooie, heldere winterdag toen het vliegtuig van de Amerikaanse sergeant James Clifton King jr. en zijn bemanning neerstortte bij Harkstede. Het straatbordje bij de Pilotenweg doet hier nog altijd aan herinneren.
Gelukkig kon de zijluikschutter zijn crash nog navertellen. Dit deed hij in 2012 in de korte film ‘Stranger from the Sky’ van documentairemaker Jaap van Hoewijk. Op dat moment was hij het enige nog levende bemanningslid van de vlucht. ,,Het gebeurde rond het middaguur. We werden meerdere keren geraakt door de Duitsers. De rechtervleugel stond in brand en ook de brandstoftank werd geraakt. We moesten eruit springen met een parachute en kwamen samen met het vliegtuig neer achter de kerk. Krankzinnig.”
Het neerstorten van zo’n groot vliegtuig boven een klein dorp als Harkstede maakte diepe indruk. Mede door het heldere weer was de crash tot in de wijde omgeving waarneembaar.
James Clifton King jr
Rennen voor je leven
Ooggetuige Ton van Dijken vertelt in diezelfde documentaire dat het dorp op het nippertje een ramp bespaard is gebleven. ,,Dankzij het afknappen van de vleugel kreeg het vliegtuig een andere wending, en belandde het net buiten het dorp. Voor mijn leven onvergetelijk.” Samen met onder andere dorpsgenoot Jan Zuur rende Van Dijken op het vliegtuig af om te zien of ze de inzittenden nog konden redden, maar dit bleek een gevaarlijke onderneming. Jan Zuur vertelt: ,,Van Dijken en ik renden er met z’n tweeën op af. De grond was bevroren en dat liep niet zo mooi. We kwamen aan bij het vliegtuig, maar konden daar niet blijven staan. Van alle kanten begonnen de kogels te vliegen en toen zijn we teruggegaan, want de Duitsers kwamen eraan. We moesten maken dat we wegkwamen. Dat hebben we ook gedaan, ze hebben ons niet te pakken gekregen.”
Nog jaren na het neerstorten van het vliegtuig vonden boeren uit de omgeving bij het ploegen stukken vliegtuigmetaal. Chris Scholtens bewaart in zijn Museum 40-45 in Kolham verschillende brokstukken die doen herinneren aan de crash, zoals een remblok van één van de grotere wielen van het toestel. Ook een propeller is bewaard gebleven: een topstuk in het museum. ,,Deze werd op de dag van de crash gevonden. Diegene heeft ‘m in de sloot gegooid en hem na de oorlog weer opgezocht. De propeller kwam uiteindelijk terecht bij de plaatselijke huisarts, en diens zoon heeft hem tientallen jaren bewaard. Uiteindelijk schonk hij hem aan het museum, iets waar ik uitermate verrast en blij mee was.”
Tranen in zijn ogen
Jaren na dato is de gebeurtenis nog altijd niet vergeten. In het voorjaar van 2018 kreeg Chris Scholtens bezoek van een Amerikaan met zijn dochter en twee kleinkinderen. ,,Zijn vader, James J. Costa, was destijds betrokken bij de crash, en bij een rondreis door Europa besloten hij en zijn familie een bezoek te brengen aan deze plek. Vanuit Amsterdam namen ze de taxibus naar Harkstede. Net op het moment dat ze bij de supermarkt rondvroegen waar ze precies moesten zijn, fietste ik voorbij. Ik heb ze meegenomen naar mijn museum. Het bezoek maakte diepe indruk op de zoon. Hij had de tranen in zijn ogen. In wezen weet ik meer over zijn vader dan hij zelf. Na de oorlog werd er niet veel over gepraat.”
In het voorjaar van 1981 werd er op de plaats waar het vliegtuig was neergestort een nieuwe weg aangelegd. In de gemeenteraadsvergadering van 17 mei 1982 werd de naam van deze weg bedacht: Pilotenweg. Vorig jaar is ook James Clifton King jr. als laatste bemanningslid van deze vlucht overleden, maar het bordje langs de weg zal voor altijd doen herinneren aan deze bijzondere gebeurtenis.
Bemanningsfoto (zomer 1943 tijdens opleiding in USA)
Bronnen
-
‘Stranger from the Sky’, Jaap van Hoewijk
-
Lesbrief basisschool Harkstede
-
Chris Scholtens, Museum 40-45
Benieuwd naar de andere verhalen? Kijk dan bij Plekken van Herinnering.
