Wie erlangs rijdt zal het zich niet altijd beseffen, maar menig straatnaam in Midden-Groningen verwijst naar verzetsstrijders en slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog.
In Hoogezand is dat het geval met de Jan Huitzingstraat (voorheen Schoolstraat), de Jan Sangerslaan (voorheen Eiklaan) en de Meint Veningastraat (voorheen Brugstraat). In Sappemeer gaat dit om de Kees de Haanstraat (voorheen Stationsstraat). Drie van de vier mannen waarnaar de straten zijn vernoemd, troffen allemaal op dezelfde dag hun vreselijke noodlot.
Bloed aan de keukenmuur
Zeven SD-ers trokken op 5 oktober 1944 richting Hoogezand. Ze droegen een lijst met namen van verzetsmensen bij zich om hen te arresteren. Jan Sangers was de eerste die ze arresteerden. Hij hield zich onder andere bezig met het verspreiden van illegale lectuur en voorzag onderduikers van geld en valse papieren. Zijn dochter Janet Vandebult, inmiddels woonachtig in Amerika, vertelt hierover in ‘Pluustergoud, 75 jaar bevrijding’: ,,Mijn ouders zaten in het verzet. Ze vochten voor de vrijheid van Nederland. Op die dag in oktober was er verraad en stormde de vijand ons huis binnen. Ze vonden mijn vader in de keuken en mishandelden hem want zijn bloed zat aan de keukenmuur.”
Onder dwang bracht Jan Sangers de SD’ers naar bakker Meint Veninga. Die ving onderduikers op in zijn bakkerij, verstrekte geld en levensmiddelen en verborg wapens en munitie. Ondanks de roep “Stehen bleiben! Hände hoch!” probeerden de bakker en zijn knechten te vluchten. Meint Veninga had zich achter een gordijn verstopt, maar toen een zekere Erwin Risch het gordijn zag bewegen, werd het vuur geopend op het gordijn. Veninga stierf ter plekke aan zijn verwondingen.
Bakkersknecht Jan Huitzing werd net als Jan Sangers gearresteerd. Hij werkte bij Meint Veninga en ging regelmatig met zijn bakfiets de straat op om brood te venten. Zijn kar was echter niet alleen gevuld met brood. Onder de versgebakken broden verstopte hij blaadjes die door de bezetter verboden waren en illegaal verspreid werden. Hij en Jan Sangers werden na hun arrestatie hardhandig verhoord. Hierbij viel de naam Kees de Haan, die vervolgens ook werd opgepakt. Kees de Haan was bakker in de bakkerij van zijn vader in de Stationsstraat in Sappemeer.
Ook hij verspreidde illegale kranten zoals ‘het Parool' en ‘Je Maintaindrai'. Bovendien hielp hij onderduikers aan kleding, voedsel en een onderduikadres.
Helemaal rechts van de scheepswerf Smit was Bakkerij Meint Veninga, aan de Brugstraat
Vuurpeleton
Toen kwam de vraag: wat doen we met deze arrestanten? De SD'ers kwamen tot de conclusie dat Sangers en Huitzing de grootste rol speelde in het verzet in Hoogezand en men besloot als afschrikwekkend voorbeeld hen diezelfde dag nog te executeren. Jan Sangers had als laatste wens dat hij graag afscheid wilde nemen van zijn zwangere vrouw en zijn dochtertje, maar dat verzoek werd afgewezen. Janet Vandebult: ,,Ze reden met mijn vader en Jan Huitzing naar de zandbak in Martenshoek. Daar werd mijn vader eerst doodgeschoten en daarna Jan Huitzing. Uiteraard weet ik dit van horen zeggen.” Drie weken later kreeg Tjiskje Sangers-Penninga - Jans vrouw - een dochtertje, die ze Jannetje noemde. Kees de Haan werd twee dagen later vroeg in de ochtend uit zijn cel gehaald en naar het R.K.-kerkhof in Delfzijl gebracht. Daar stond een vuurpeloton opgesteld en ook Kees de Haan werd geëxecuteerd.
Jan Sangers woonde destijds aan de Eiklaan in Hoogezand. ,,Ik heb het altijd heel leuk gevonden om ‘Jannetje van de Jan Sangerslaan’ te zijn!”, vertelt Janet Sangers Vanderbult. ,,Ik ben er geboren en getogen en heb er tot mijn trouwen in 1965 gewoond. Toen ik ouder werd en besefte waarom de straat naar mijn vader was vernoemd, kreeg ik het gevoel van respect en trots. Het is zo belangrijk dat de daden van alle oorlogshelden nooit vergeten worden.” Jan Huitzing woonde aan de Schoolstraat en Meint Veninga had zijn bakkerij aan de Brugstraat, later werd dit bakkerij Meijer. De bakkerij van Kees de Haan stond in de Stationsstraat in Sappemeer.
Jan Sangers
Kort na de oorlog werden zij allen geëerd door het veranderen van de straatnamen. Kijk voor meer verhalen op Historische Vereniging Hoogezand-Sappemeer.
Stationsstraat, Sappemeer
Bronnen:
-
OCVG
-
Pluustergoud
-
Historisch archief Midden-Groningen
Benieuwd naar de andere verhalen? Kijk dan bij Plekken van Herinnering.
