Plekken van Herinnering – Schuilkelder

Muntendam

Ten tijde van de Tweede Wereldoorlog kende Muntendam veertien Joodse inwoners. Het echtpaar Comprecht Eckstein en Rosetta Lezer zijn de enige twee die destijds aan het noodlot zijn ontkomen. Met behulp van vier dappere helpers uit het dorp hebben zij tweeënhalf jaar ondergedoken gezeten in een schuilkelder van 15m² onder een bedrijfspand aan de Nieuweweg.

,,Het is nog maar een paar jaar geleden dat de schuilkelder van Muntendam opnieuw werd ontdekt,” vertellen Jan Hut en Henk Kalk, twee betrokken vrijwilligers van de werkgroep Stichting Archief Muntendam. De onderduikplek kwam aan het licht tijdens het leggen van nieuwe vloerbedekking in het pand waar vandaag de dag BMN Bouwmaterialen is gevestigd.

“Het verhaal was wel bekend, maar pas sinds de betrokkenheid van de stichting zijn we dit bijzondere verhaal actief gaan vertellen. Wij vonden dat de vier helpers van het Comprecht en Rosetta geëerd moesten worden.” Aan de hand van één oude foto uit 1943 is de schuilkelder opnieuw opgebouwd en in ere hersteld. ,,We deden een oproep voor oude spullen, en het een na het ander kwam binnen!’’ vertellen de heren enthousiast. ,,Van kledingpoppen tot oude Margrieten en Libelle ’s.”

Schuikelder Muntendam - origineel
Schuikelder Muntendam - reconstructie

Het verhaal van het Joodse echtpaar begon in de herfst van 1942. ,,Comprecht Eckstein kwam als docent op een school in Tripscompagnie elke dag op zijn fietsje langs Hendrik Kroeze, eigenaar van een aannemers- en bouwmaterialenhandel aan de Nieuweweg. Op een dag hield Kroeze hem staande, en vroeg hem: ‘Denken jullie er weleens aan om onder te duiken? De vooruitzichten voor jullie zijn heel slecht. We zijn al bezig. Meld je maar, dan zorgen wij voor jullie.’ Een woord een woord; nog diezelfde avond zijn ze gekomen.” ‘Met onbekende bestemming vertrokken’, zo staat het in de gemeentearchieven. Alleen de vier helpers wisten dat ze in feite vlakbij hun oude woonhuis zaten ondergedoken.

Deze vier helpers waren, naast Hendrik Kroeze en zijn zoon Pieter, de boekhouder Hendrik Pater en huisarts Berend Maarsinkh. Zij zorgden voor de inrichting van de onderduikplek, het schoonmaken, het eten, de verzorging van het Joodse echtpaar én ze hielden eventueel gevaar nauwlettend in de gaten. Jan Hut: ,,Zo werkte de boekhouder vlak boven de kelder. Zijn bureau stond op een houten vloer met enkele openingen. Als ze onraad roken, gooide hij een steentje of een briefje naar beneden, dat viel dan op de tafel bij de onderduikers. Dan wisten ze, nu moeten we stil wezen.” Tijdens een oefening van de Duitsers op het bedrijventerrein in Muntendam werd het helemaal spannend. ,,In de pauze gingen twee Duitsers met hun broodjes vlakbij het kelderraampje zitten met hun broodje. Comprecht & Rosetta hoorden hen praten en werden vreselijk bang. Maar de Duitsers hebben nooit geweten dat op slechts één meter van hun vandaan onderduikers zaten.”

Foto uit 1965 van het bedrijfspand van de voormalige familie Kroeze

Waar in eerste instantie werd uitgegaan van een onderduikperiode van ongeveer drie maanden, zat het Joodse echtpaar uiteindelijk tweeënhalf jaar lang opgesloten onder de grond. Toch hebben ze zich er met alle hulp goed doorheen geslagen. Henk Kalk: ,,Ze hadden hun eigen ruimte en konden alles. Elke avond konden ze een luchtje scheppen op het terrein. Ze lazen veel boeken, werkten mee aan de verzetskrantjes, en Comprecht maakte diverse tegeltjes die hij beschilderde met spreuken. Er is nog één zo’n tegeltje bewaard gebleven, met een gebogen vlaggenmast. ‘Wel gebogen, maar niet gebroken’, staat erbij.”

De schuilkelder is alleen bij bijzondere gelegenheden en op afspraak te bezoeken voor publiek. Buiten bij het pand staat sinds 13 april 2019 een monument ter herinnering aan de schuilkelder. Dit monument eert niet alleen het Joodse echtpaar, maar vooral hun vier helpers die hen hielpen deze periode te overleven.

Binnenkort brengt Stichting Archief Muntendam ook een boek uit over Muntendam tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het verhaal van de schuilkelder wordt hierin uitgebreid beschreven. Geïnteresseerden kunnen contact opnemen met de stichting voor meer informatie:

  • stichtingarchiefmuntendam@gmail.com

  • 0598-616678

Bronnen:

  • Stichting Archief Muntendam (Jan Hut & Henk Kalk)
  • Joods Groningen

 

Benieuwd naar de andere verhalen? Kijk dan bij Plekken van Herinnering.

 

Facebookmail